Gezi Yazısı (Seyahatname)-11.Sınıf Dil ve Anlatım 2.Ünite-

GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME)

Bir yazarın yurt içinde ve yurt dışında gezip gördüğü yer­lerin ilgi çekici yanlarını, kendi görüş ve düşüncelerini de katarak anlattığı yazılara gezi yazısı (seyahatname) denir.

Gezi Yazısı Türünün Özellikleri

1. Gezi yazıları öğreticilik niteliği taşır ve öyküleme biçi­minde kaleme alınır.

2. İyi bir gezi yazısı, anlatımıyla okuyucuya anlatılan bölgeleri görmüş, oradaki insanlar arasında bulun­muş hissini verir. '

3. Bir gezi yazısında gözlemler sıradan olmamalı, okur için önemli olan ilginç ayrıntılar üzerinde durulmalı, gezilen yerlerin doğası/güzellikleri, tarihsel ve kültü­rel değerleri, insanları, örf ve adetleri tanıtılmalıdır.

4. Gezi yazıları; tarih, coğrafya, folklor, hukuk, iktisat, dil, sanat ve sosyoloji için kaynak oluşturmaktadır.

5. Gezi yazarları, yazılarında doğrudan gezi yazılarına özgü anlatım biçimlerini kullandığı gibi mektup ve günlük türlerinden de yararlanır.

6. Gezi yazılarında tasvirler ağırlıktadır. Anlatımda karşılaştırmalara ve  yorumlara yer verilir. Benzetmeler­den ve söz sanatlarından yararlanılır. Anlatım, açık ve anlaşılırdır.

7. Heredot'un Tarihi, Arap bilgini İbni Batuta'nın ve İtal­yan taciri Marco Polo'nun anıları bu türün dünyaca ünlü örnekleri arasında sayılabilir.

8. Türk edebiyatı, gezi yazıları açısından zengindir. Biz­de, doğrudan gezi yazısı türüne girmese de bu türün özelliklerini taşıyan "Sefaretnameler" ve Piri Reis'in "Kitab-ı Bahriyye" gibi eserlerini saymazsak 16. yüz­yıl Doğu Türkçesiyle yazılmış Babür Şah'ın "Babür-name" ve yine aynı yüzyılda büyük Türk denizcisi Seydi Ali Reis'in "Mirat'ül - Memalik" adlı eserleri ilk gezi eserlerimizdir. 17. yüzyılda Evliya Çelebi'nin yazdığı "Seyahatname" adlı eser, tarih, coğrafya ve daha birçok alanda çok önemli bilgiler içermektedir. 18. yüzyılda Yirmi Sekizinci Mehmet Çelebi'nin yaz­dığı "Fransa Sefaretnamesi" diğer bir önemli eserdir. Falih Rıfkı Atay'ın "Denizaşırı, Bizim Akdeniz, Taymis Kıyıları, Tuna Kıyıları, Hind"; Cenap Şaha-bettin'in "Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Suriye Mektupları"; Reşat Nuri'nin "Anadolu Notları", Ahmet Haşim'in "Frankfurt Seyahatnamesi", Ahmet Rasim'in "Romanya Mektupları" bu alanda yazılmış en önemli eserlerdir.

NOT: Gezi yazısı türüyle röportaj türü birbirine karıştırıl­mamalıdır. Gezi yazısında ilgi çekici yerler anlatılır. Röportaj türünde olan; sorunları deşmek, sorunları duyurmak, kamuoyu oluşturmak amacı gezi yazısı türünde güdülmez.